10 March 2016

Bonaire activist wants follow-up to Bonaire referendum rejecting 'partial integration (Papiamentu)

Special to Overseas Territories Review

Address of James Finies Nos Ke Boneiru Bek

Bon nochi na : sr Gezaghebber i griffier, miembronan di konseho, deputadonan, i tur presente i na esnan ku ta sigui e reunion aki via di radio o televishon

Awe a bira un dia historiko ku ratifikashon di e resultado di e referendum di 18 desember 2015. Mi ta korda den prome karta ku Hulanda a kontestami na komienso di e lucha aki, nan a skirbi “ku ta stap voor stap nan ta traha”, awel awe nos, Boneiru, tambe a dal un stap mas den e bon direkshon. Ku ta parse chiki i simpel pero ku lo por ta e diferensia den e proseso pa rekobra nos derechonan i felisidat komo pueblo Boneriano bek. 

Pesey nos ta felisita i gradisi nos representashon di pueblo i nos gobiernu ku awe di berdat ta uni bek ku e pueblo i ofisialmente ta ratifika i rekonose i respeta e bos di pueblo.  Boso lo rekonose i respeta i seja 18 desember komo e dia ku e pueblo masalmente a lanta i eksigi un kambio, i a bai urna i a defende su mes ku su uniko arma siviko, sivilisa, i demokratiko ku ta e referendum i a disidi ku 5040 voto No, ku e No ke i No por sigui mas den e situashon ku e la bin ta biba pa 5 anja largu desde 10-10-10. Kaminda ku a bin sistematikamente ta kitando tiki tiki su derechonan i su libertatnan i a rebiba i eksperesia di nobo e dominio i opreshon di wordu goberna pa un gobiernu di un otro un pueblo. 

E mesun pueblo ku a kolonisa nos pa mas ku 300 anja a hanja e oportunidat pa bolbe hasie di nobo,naturalmente den un forma moderno.  Ami sa ku nos no gusta tende di terminonan manera kolonial, ke tene esaki taboe bao di e pueblo, pero despues di 10-10-10 nos ta den un epoka real di neokolonisashon Hulandes, i esaki no ta emoshonal. Neokolonisashon ta nifika, Hulanda ku tin e poder major ta usa manehonan ekonomiko i politiko pa indirektamente i den nos kaso asta direktamente pa influensia un otro pueblo, pues nos pueblo Boneriano. 

Ta esey ta e resultado di 10-10-10 i ta esey nos a eksperensia i ta bibando desde 10-10-10.
Nos ta na altura ku e proseso di kambio aki, ku e pueblo Boneriano sin ningun duda pa interpretashon a demanda e kambio aki, lo no ta fasil, pasobra nos counter-partner Hulanda tin demasiado medionan di poder, demokratiko, ekonomiko, finiansiero, administrativo, edukativo i legal nan su bentaha pa e logra lokual ku Hulanda ke i nos alkontrario a perde kasimente tur.  

Pero awor ku e deseo i desishon i mandato di e pueblo nos ta den posibilidat pa kambia e posishon aki, pueblo a papia i mester respeta mandato i bos di pueblo. Hulanda sigur lo bai na respeta esaki, pasobra Hulanda no por bisa o para riba mas ku “ta boso mes skohe” i “ta boso mes gobiernunan di diferente konstelashon no kier kambia e rumbu aki” 

Pa nos komo Boneiru logra mas i pa nos derechonan wordu respeta nos mester di tur  judansa posibel den e proseso i trajekto aki. Ku esaki nos kier ta spesifiko ku pa logra mas ku Hulanda nos mester di eksplora e posibilidat di involvi instansianan pafor di Boneiru i forma aliansa formal i informal ku otronan den situashon semejante ku nos riba diferente nivel. Si komprende e manera pa konkista i domina un pueblo ta di dividie i esey esnan ku no kier e pueblo aki bon a hasi i lo sigui hasi, dividi nos, i esey nos a bibe pa anjos i a trese nos den e situashon aktual, i nos a sinja di esaki i mira nos a sa di para riba politika i a uni i awe e reunion aki ta resultado di e union aki. 

E tema referendum i derecho di pueblo ta para riba politika. No tin un Boneiru kolo berde, ni kora, ni blou, ni tur e otro kolonan, pero ta un Boneiru nos tin. Pesey por ehempel nos lo mester hasi esfuerso pa uni ku Sint Eustatius ku ta den mesun lucha ku nos, tambe buska aserkamentu ku nos otro rumannan den Reino, tambe riba nivel internashonal, pues varios kaminda ku por juda nos kausa Boneriano.

Den e parti aki nos di Nos Ke Boneiru Bek, nos kier juda un tiki mas, pa juda ku e voto No di e pueblo lo hanja mas forsa pa trese e kambionan nesesario, i ku boso bendishon, ku por ta formal o no-formal, nos kier tuma e inisiativa pa entre otro juda buska posibilidatnan pa reforsa e kausa Boneriano. Un ehempel ta e desishon ku konseho insular a tuma kaba na 2014 i a manda karta pa Hulanda ku e petishon aki, pa re-enskribi nos komo teritorio-sin-propio-gobernashon riba lista di Nashonan Uni i nos ke tuma inisiativa pa eksplora esaki. Den e kaso aki NKBB komo un organisashon independiente, gobiernu lo no ta responsabel pa nos akshonan i ta safe i si nan ta na agrado o ta juda, gobiernu por use sea formal o no-formal, ofisial o no-ofisial pasobra e lo benefisio nos tur. I si no ta e kaso no tin ningun responsabilidat di parti gobiernu mara na esaki.

 Ku otro palabra gobiernu i nos representante nan di pueblo lo tin e ultimo palabra.  I nos ta di opinion ku esaki lo promove i sigui engrandese e union ku ta e kaminda pa nos eksito pasobra nos tur lo sigui lucha i trahando i aspirando lo mehor pa e pueblo Boneriano. 

Si nos logra hanja e aliansa o koperashon i nos kaso jega na e nivel ey, sigur lo juda nos den nos posishon ante Hulanda, pueblo Boneriano a vota na nivel di pueblo, “no”, pueblo no a skohe pa esaki, i awor a skohe i eksigi un kambio. I ku respaldo na e nivel ey, nos lo por tin mas posibilidatnan nobo. Hulanda lo sa di respeta nos union i e akuerdonan di e komunidat internashonal pasobra ta e mes a bai di akuerdo ku esaki nan.                                                    

Por ultimo nos ta di opinion ku nos tin e derechonan aki kaba, ta buska nos tin ku buska pa realisa esakinan, di un manera o otro. Pueblo Boneriano no ta dividi mas, nos a uni, esey a sosode 18 desember i awe boso ta ratifika i rekonose i duna respet na esaki i nos por sigui padilanti huntu, nos tur uni ku e mesun meta, pa realisa nos derechonan ku mester soru pa trese bek bienestar i felisidat pa e pueblo Boneriano.

Danki i bon nochi.

James Finies, Nos Ke Boneiru Bek.  

No comments: